Deel VIJF Anders in Zweden

Na vier delen met verschillen en overeenkomsten zou je zeggen dat we wel door onze ‘stof’ heen zijn. Mooi niet, dus. Nu de herfst is begonnen vallen er weer heel andere zaken op die afwijken of juist overeenkomen met die in Nederland. Om te beginnen met verlichting. Hoewel er in Nederland steeds milieubewuster wordt nagedacht zijn de meeste snel- en provinciale wegen (om nog maar niet te spreken over lokale wegen) goed verlicht in de donkere ochtenden en avonden. Hier niet. Hooguit bij kruisingen of afslagen is er een lantaarnpaal te vinden, of je moet het geluk hebben een gehucht in te rijden waar ze collectief hebben besloten wél verlichting aan te leggen, maar over het algemeen is er buiten de bebouwde kom geen wattje licht te vinden. Daarom rijden Zweden dus altijd met extra lampen op de voorkant van hun auto: inschakelen buiten de bebouwde kom, misschien (!!) uitschakelen bij een tegenligger en ook handig mocht een eland of ander wandelend kerstdiner besluiten toch de weg over te steken.

Over wilde dieren gesproken; het jachtseizoen staat op het punt van beginnen. Op kleiner wild mag al even gejaagd worden, vanaf 1 oktober mogen er 100.000 elanden geschoten worden. Met 200.000 jagers is het dus geen uitgemaakte zaak dat je iets schiet, maar gelukkig lopen er hier ook nog reeen en wilde zwijnen rond. Ook lekker rond eind december, toch? Om ons heen zien we al de nodige sporen in het bos, maar ook schieten bijvoederplaatsen en jachttorens weer uit de grond. Jagen is natuurlijk leuk, maar hier ook noodzaak om de wildstand een beetje in de hand te houden. Wel is het zaak om in het bos zichtbaar te zijn. Je wilt niet het risico lopen geheel pacifistisch paddestoelen plukkend verrast te worden door of een vluchtend dier of een groep jagers in camouflagekleuren. Daarom bestaan jachtgroepen altijd uit een klein deel jagers-met-geweer en een groot deel drijvers en wachten. Die laatsten zijn voorzien van walkietalkies zodat je als argeloze wandelaar ‘bekend’ bent als je door hun jachtgebied heen van de natuur denkt te kunnen genieten.

Het afsluiten van een stuk natuur gaat hier namelijk niet; er is een groot goed genaamd het ‘Allmännsrätt’. Vrij vertaald betekent dat het allemansrecht, en dat geldt voor de natuur. Iedereen mag van alle natuur genieten, wat inhoudt dat je zonder vernielingen aan te richten van alle – ook de ‘privébossen’ – natuur mag genieten. Een nacht kamperen is geen probleem, zolang je maar geen enorme kampvuren aanricht. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor het plukken van bessen (hallon = wilde framboos; lingon = vosebessen) en paddestoelen in de juiste jaargetijden. Dat mag je dus in ieder bos doen, zolang je niet de halve grond omwoelt of hele struiken uit de grond rukt. Dan kan iedereen er namelijk na jou ook nog van genieten. Na 5 potjes eigesegemaaktese hallonjam en verse brunsoppsoep kan ik zeggen dat ik het met zo’n regel wel eens ben. Het is een buitengewoon smakelijk idee!

Waar ik al eerder aangaf dat je in Zweden niet alles kunt krijgen wat we in NL gewend waren qua aanbod van en in winkels geldt dat ook voor supermarkten. Op diverse vlakken is het aanbod beperkter of heel erg anders. ’s Lands wijs, ’s lands eer aan de ene kant, maar ook de logistieke en financiële andere kant  van het verhaal. In ons dorp wonen ietsje minder mensen dan in Leiden, dus is het minder lonend om heel veel verschillende varianten van een bepaald product aan te voeren. Zeker voor het bedenken en bereiden van een maaltijd loop je dan wel eens tegen wat kleine dingetjes aan die er niet zijn. In NL hadden we een wekelijks groente- en fruitpakket waardoor we misschien wat verwend zijn geraakt met soorten die hier niet zo makkelijk te krijgen zijn. Om wat meer bekend te raken met wat Zweden dan wel eten hebben we een ‘matkasse’ ofwel maaltijddoos. Daarin alle ingrediënten voor vier maaltijden, met de recepten om ze klaar te maken. Meestal erg smakelijk, soms een beetje vreemd en zeer zelden niet te nassen.

Maar wat is dan typisch Zweeds? Aardappelen, boontjes en speklapjes met uiensaus. Gehaktballetjes met aardappelpuree en lingonsylt (juist, van dat blauw-gele woonwarenhuis). Ingemaakte haring met vreemde smaken. Je moet je bedenken dat door de wat langere en strengere winters mensen genoodzaakt waren te verbouwen wat lang houdbaar was. Dan kom je al snel uit op bijvoorbeeld koolsoorten, aardappelen en (gezouten) vlees. Omdat goed voorbeeld goed doet volgen is er een eigen groentetuin. Die is, ondanks koolwitjes en eigenwijze groentesoorten ook een succes: we hebben al aardappelen, boontjes, uien, rode bieten, pastinaak en wortelen uit eigen tuin op ons bord teruggezien. De boerenkool gaan we deze week eten, na de eerste nachtvorst mag die uit de grond en op 2 oktober is er uiteraard hutspot uit eigen tuin. Behalve het klapstuk dan... Dank dus ook aan iedereen die ons voor ons afscheid de nodige zakjes met zaden voor Hollandse kost cadeau deed!